Gesprekken boven de brokstokken van een Sovjetverleden

Teruggekomen in Choyr eten we weer in het restaurant van Chingerels broer. Vandaag wordt er geen bier geschonken. Verbazing alom! 'In Mongolia we have one day each month in which no alcohol is being sold..' vertelt Ching. Het is beleid van de overheid, die een zo'n sobere dag in de maand beter vindt voor de bevolking. Maar hoe dat precies zit krijgen we niet boven water. Is het symbolisch? Of zou het echt iets doen bij bijvoorbeeld alcoholisten - over wie we horen dat die hier standaard alles wat ze in huis hebben dezelfde dag opdrinken? Zodra het restaurant sluit kan ze wel een paar biertjes voor ons pakken. Maar de politie schijnt het streng te controleren. Daarom is ze blij als we de flessen in onze toptas doen en die bij haar thuis willen opdrinken. Ulama is jarig en we zitten ineens in een knus familiefeestje. We krijgen maar een flesje bier weg, want we zijn moe. 

De fietsen slapen vannacht veilig in de garage van Ulama en wij weer in het hotel van Choyr. De volgende dag komen we Cal weer tegen en hij nodigt ons uit om samen een wandeling te maken over de oveblijfselen van wat eens een bloeiend Sovjet kamp was. We klimmen over resten huis, waar hier en daar nog aan de tegels een vergane badkamer te herkennen valt. We zien betonnen fonteinen in de bekende stervormen, ingelegd met stukjes steen en zelfs glasscherven van flessen. Ik vind zelfs een oude Russische manchetknoop waarvan ik een plaatje toe zal  voegen. Verder liggen er emaille mokken en kommen. Zo gek dat hier tussen het puin nog zoveel heel persoonlijke spulletjes liggen, die je echt het gevoel geven dat er mensen-mensen geleefd hebben. Iets dat verder voert in gradaties van menselijkheid dan het concept of eigenlijk de rol van 'soldaat'. Het puingebied is zoveel groter dan het overeind staande deel van de stad.. Ongelooflijk. Wat een impact zal dit kamp gehad hebben.

Sinds het begin van de jaren negentig, waarin Mongolie onafhankelijk werd en daarom de Russen moesten terugtrekken, hebben de bewoners van Choyr systematisch ieder gebouw gestript. Alle bakstenen en al het ijzer werd zorgvuldig losgewrikt (wat een monnikenwerk) en verkocht in Ulaanbaatar. Met het geld werd Choyr, dat tot dan toe ook voor eten en andere middelen ontzettend afhankelijk was van de Russen, langzaam zelfstandiger. We horen dat met het communisme ook het eten voor de Mongolen op de bon is geweest. Vijf jaar. Ik kende dat alleen uit de verhalen van mijn opa en oma en de geschiedenisboeken over de tweede wereldoorlog. Wist niet dat dit ook op andere plekken en in andere tijden is gebruikt. 

Volgens wat we horen hier zijn de Russen nog steeds erg geliefd bij de Mongolen vanwege de investeringen die ze gedaan hebben in het land en dan vooral in het onderwijs voor de Mongolen. Een van de belangrijkste politieke redenen om hier zoveel aanwezig te zijn (zelfs zo intens militair) en werk te verrichten schijnt voor de Russen het hebben van een bufferzone tussen China en hun eigen land te zijn geweest. Royale buffer zou ik zeggen. Over het feit dat diezelfde Russen wel allerlei grote denkers het zwijgen oplegden, kloosters platbrandden en hun talloze religieuze inwoners om zeep hielpen, horen we de Mongolen niet. Misschien heeft de dankbaarheid voor het verbeterde onderwijs de overhand..? Het is toch lastig gissen en moeilijk je te baseren op een paar verhalen om je een beeld te kunnen vormen, dus ik wil maar voorzichtig blijven met aannames. 

We praten erover met Cal en die heeft in de tijd dat hij hier nu woont de indruk gekregen dat de Mongolen nu heel druk bezig zijn met het terugclaimen, verkennen en bepalen van hun eigen identiteit na de heftige imprint die de Russen hebben achtergelaten. Ook zijn ze bezig met geld verdienen met de mijnen (die nu erg in opkomst zijn) om armoede uit te bannen en de levensstandaard uberhaupt op te krikken. En een vanuit eigen kracht handelend land worden in de wereld. En het meespelen met 'het spel'. Volgens Cal klampen ze zich momenteel vast aan hun beeld van Djenghis Khaan, hun grote held in van alles, die op andere plekken dan Mongolie ook gezien wordt als een brute moordenaar. En een veldheer en veroveraar zoals er meer waren in de oude dagen. Maar we bespreken met zijn drieen ook dat iedere slechterik goede dingen deed en iedere goedzak iets slechts in zich heeft. En Djenghis heeft wel degelijk veel goede dingen gebracht aan Mongolie. We vertellen over onze Nederlandse geschiedenis en dat we van oudsher zelf ook verre van 100% 'lekker en fris' te boek staan. (Is het niet Sjoerd L?) Dus voordat we ons vingertje inwelke richting dan ook wijzen.. Ach, het heeft ook niet veel zin.

Na het horen van alle verhalen tot nu toe heb ik de indruk dat de Mongolen bezig zijn op te klimmen in de piramide van Maslow. En dat de interesse voor de spiritualiteit pas weer later intens terugkomt in dit land dat van origine gestoeld is op een ontzettend rijke historie aan spiritualiteit. Misschien verklaart de huidige positie in de piramide en prioriteiten wel de schijnbare 'desinteresse' van de Mongolen in dat donkere stuk geschiedenis: de stelselmatige uitroeiing van spiritualiteit door de Sovjets. En dat daarmee ook de waardering voor de Sovjets vanwege de bevordering van de groei van het land sterker is. Het is ontzettend leuk om met zijn drieen te praten over alles wat we zien en meemaken. Lange gesprekken vol mooie uitwisselingen. We hebben er echt een nieuwe, bijzondere vriend bij!